O nama

Ovaj tekst i slike su posuđeni od Stari Djed Aljo:

Od ratnih kamiona do luksuznih autobusa

“Transturist” je preduzeće čija je djelatnost prevoz putnika, i ove godine je šezdeset i treća godina svog postojanja i rada. Za tih šest decenija djelatnosti putničkog saobraćaja u Tuzli je doživjela velike transformacije, od načina organizacije, preko obima linija i polazaka, moderizovanja voznog parka, pa sve do stanovitih vlasničkih promjena. Radi podsjećanja i vremeplovskih parametara, nužno je podsjetiti da organizovana djelatnost putničkog prevoza u Tuzli datira još od 1927. godine. Prvi koncesionar bio je Jovo Ćetkovic. Prve linije bile su do Zvornika, Brčkog i Bijeljine, jer tamo nije bilo zeljezničkog transporta. Prema svjedočenju samog Ćetkovica, prvi autobusi su se kretali na “saugas”, sto je praktično značilo isto kao i pogon “parne mašine”. Osim toga, autobusima su prije Drugog svjetskog rata prevožene i poštanske pošiljke. Zbog toga je, u tom periodu, pojavljivanje autobusa u vidokrugu pješaka, uglavnom komentarisano riječima: “Eto ide pošta!”. Pojam pošta, bio je sinonim za autobus. Do Drugog svjetskog rata putnički prevoz u Tuzli bio je relativno nerazvijen. Za susjedne gradove, Zvornik, Bijeljinu, Brčko i Sarajevo, autobusi su, uglavnon išli jednom dnevno. Na Autobuskoj stanici su putnici ispraćani i dočekivani, kao hodočasnici.

Počeli sa kamionima

Zanimljivo je da, nakon Drugog svjetskog rata, sve do 1947. godine u Tuzli nije bilo saobraćajnog preduzeća. Te godine, na prijedlog gradske uprave za saobraćaj, formirano je Državno auto-saobraćajno preduzeće (DASP) za prevoz putnika i robe na čelu sa direktorom Jocom Pudarom, koji je po direktivi došao iz Mostara grada. Njega je zamjenio Salem Ibrišimović.Prvi kapaciteti preduzeća bili su trofejni ratni kamioni, dobijeni od saveznika. To su bila tri američka kamiona marke: Dodge, Chevrolet i Ford. U njima su prevozeni putnici i roba. Kasnije su kamioni prepravljani u autobuse, umjesto cerada, postavljane su im karoserije. Zbog izražene potrebe za transportom putnika i roba, tako oskudna sredstva nisu smetala putnicima, jer su bili svjesni da altenativa ne postoji. 
Potrebe za transportom su rasle, ali su se kapaciteti sporo povećavali prevoz putnika počeo se obavljati autobusima, tek od 1951. godine, kada su kupljena tri autobusa, Škoda i Praga čehoslovacke proizvodnje i italijanska Alfa. Zanimljivo je da su karoserije za ove autobuse montirane u Sarajevu. 

Razvijanje novih djelatnisti

Tuzla je tih godina imala ubrzan industrijski razvoj. Grad se širio na istok i zapad, prostirao se od Bolnice Kreka do Brčanske Malte. Potrebe za prevozom bile su sve izraženije. Djelom zbog povećanja kapaciteta, a dijelom i zbog politički prilika, DASP 1956. godine mjenja ime u Autoprevoz. Preduzeće već vrši diferencijaciju djelatnosti, u njemu se osim putničkog, sve više razvija teretni transport, te funkcija održavanja (servis i remont) vozila. 

Garaža i servis u Skojevskoj ulici na Brčanskoj Malti

Učenici automehaničari na praksi, u pozadini autobus OHRID ( FAP )

U tom periodu grad je već dug šest kilometara, tako da se osim postojanja međugradskog, osjeća potreba i za formiranje organizovanog gradskog prevoza. Početkom 1957. godine „Autoprevoz“ je izdvojio tri autobusa i nekoliko radnika koji su počeli obavljati gradski prevoz. Do kraja godine u gradskom prevozu je povećan broj uposleni, pa su stečeni uslovi za osnivanje preduzeća. To je i učinjeno, preduzeće je nazvano „Prevoz“. Za potrebe gradskog saobraćaja nabavljeni su polovni dvospratni autobusi tipa British Leyland, Gamer i Asa.

Iz tog vremena datira anegdota o dvospratnim autobusima, kako su ih zvali „Lejlandima“. Tada je još uvijek bilo dosta nepismeni građana, pa nisu znali pročitati tablu na kojoj je pisala Maršuta. Zato su pitali prisutne: „Gdje ide ovaj autobus?“, šereti su često „podvaljivali“ građanima, tvrdeći da „donji“ sprat autobusa ide u Lipnicu, a „gornji“ u Kalesiju. Riječ je o dva suprotna smijera.Neki naivni građani su još i povjerovali u takve šale, pa su imali problema.

Pod tim imenom „Prevoz“ preduzeće je poslovalo do 1960. godine, kada mjenja ime u „Gradsko saobraćajno preduzeće“ Tuzla. Odvajanjem funkcije gradskog prevoza i formiranjem firme iste djelatnosti, Autoprevoz samostalno razvija i unapređuje djelatnosti međugradskog saobraćaja. Preduzeće povezuje sve veće centre u sjeveroistočnoj Bosni, ali uspostavlja i linije do Beograda, Zagreba, Banja Luke, a iz godine u godinu otvara sve češće polaske do Sarajeva, Do Zvornika, Bijeljine, Brčkog, Kladnja, otvara posebne polaske, a potrebe putnika „pokriva“ i tranzitom za druga mjesta. Osim djelatnosti putničkog saobraćaja Autoprevoz je istovremeno snažno razvio funkciju teretnog saobraćaja, te održavanje kamiona i autobusa. Postojale su tri organizacione jedinic međugradski, potom teretni saobraćaj, te servis i remont. Jedan od značajni direktora iz ovog perioda koji je dosta učinio na razvoju preduzeća i unapređenju saobraćaja je bio g. Avdo Sarihodžić (1962-1972.)

Linija Tuzla-Beograd 1962. godine (vozač Ibro Hasić ispred autobusa)

Razvoj saobraćaja u regiji

Osim funkcionalni cjelina u Tuzli. „Autoprevoz“ je bio nosilac lokalnog putničkog prevoza u Bijeljini, Zvorniku, Brčkom i Doboju. U svim ovim gradovima imali su radne jedinice, koje su obavljale lokalni prevoz. Dok je bivša država Jugoslavija bila siromašna, iz okolnih opština su tražili da „Autoprevoz“ zadovolji njihove potrebe za prevozom u putničkom saobraćaju. Kako je država konsolidovala ekonomski statut, počela se javljati konkurencija. Radi očuvanja tržišta, „Autoprevoz“ vlastitim sredstvima pravi autobusku stanicu u Zvorniku. Svečano je pušta u rad 1969. godine, a u oktombru naredne godine svečano pušta u rad autobusku stanicu u Tuzli. Sa 12. perona, ugostiteljskim sadržajem, čekaonicom, savremenim šalterima, punktom za garderobu i drugim sadržajima, bila to jedna od najmoderniji autobuski stanica u bivšoj Jugoslaviji.

Otvorena autobuska stanica u Tuzli 02. oktobra 1970. godine

U bivšoj Jugoslaviji je od 1970. godine bilo vrijeme tzv. Integracija. U tom periodu „Autoprevoz“ ima 195 moderniji autobusa, koji su za godinu dana prevalili 9.556.000 kilometara i prevezli 21,6 miliona putnika. Istovremeno su imali 63 kamiona i 40 prikolica, koji su prešli 5,1 milion kilometara i prevezli tokom godine 450.865 tona robe. U servisno-remontnoj djelatnosti su ostvarili 360.000 norma-sati.

Već 1971. godine sa „Autoprevozom“ se integriše „Gradsko saobraćajno preduzeće“ Tuzla i „Autoservis“ (mnogima poznato kao Bosnaauto). Tada je registrovano jedinstveno saobraćajno i servisno-remontno preduzeće „Autoprevoz“ Tuzla. Preduzeće je, osim servisno-remontne djelatnosti imalo funkciju međugradskog, prigradskog i teretnog saobraćaja. Djelatnost međugradskog putničkog saobraćaja imala je organizacione jedinice u Doboju, Brčkom, Zvorniku i Bijeljini. Godine 1971. „Autoprevoz“ je napravio pravi investicioni bum, kada je nabavljeno 20 novih autobusa marke Büssing (Bising), njemačke proizvodnje, kakvih u bivšoj Jugoslaviji nije bilo. Od toga je 15 bilo klasičnih, a pet visoke turističke kategorije koji su imali instalirane televizore. Za mnoge putnike na prostoru bivše Jugoslavije, bilo je to pravo prevozno čudo.

Autobus Bussing 1972. godine

Tadašnja politika je nametala nove vrste integracija i specijalizacija. U 1972. godini formiran je specijalizovani OOUR-i (osnovne organizacije udruženog rada), naziv Autoprevoz se gubi, a firma se registruje pod imenom Transservis Tuzla. U radnu organizaciju su udruženi tri OOUR-a: Putnički saobraćaj, sa tzv. jedinicama udruženog rada: Gradski i prigradski saobraćaj: Međugradski saobraćaj (preteča Transturista), te njegove jedinice u Doboju, Brčkom, Zvorniku i Bijeljini. U istom preduzeću su formirani OOUR-i za teretni saobraćaj i servisno-remontnu djelatnost.

Značajno je napomenuti da su “Autoprevoz” i “Centrotrans” iz Sarajeva još daleke 1973. godine, prvi uveli zajednički način rada na relaciji Tuzla-Sarajevo po tzv. POOL sistemu rada, što će kasnije primjeniti mnoge firme u Jugoslaviji, jer će se pokazati kao najkorektniji i najkvalitetniji način održavanja linijskog saobraćaja. Ovaj period svojim plodonosnim radom obilježio je i jedan od značajni direktora u istoriji preduzeća gospodin Mehmed Avdić.

Osamostaljivanje putničkog prevoza

Nakon usvajanja zakona o udruženom radu (ZUR-a) u bivšoj Jugoslaviji su nametnuta nova pravila integracije preduzeća. Formirane su jedinstvene složene organizacije regionalnog karaktera. Transservis je do tada, pored postojeći radnih jedinica, imao i nove u Lukavcu, Gračanici i Kladnju. Praktično, po političkom nalogu javnom saobraćaju se pripajaju tzv. Režijski, ili vlastiti prevoznički kapaciteti velikih firmi, poput rudnika u hemijske industrije, te kapaciteti iz svih opština sjeveroistočne Bosne.

Provodeći ZUR- u 1976. i 1977. godini, na području sjeveroistočne Bosne se formira devet radnih saobraćajni i servisno-remontni organizacija. U Tuzli formiraju tri tehnološki specijalizovane: Putnički i Teretni saobraćaj, te servis i remont. U Zvorniku, Bijeljini, Bratuncu, Banovićima, Bosanskom Šamcu i Brčkom osnovni princip organizovanja je teritorijalni. Tamo se formiraju jedinstvene radne organizacije, sa ili bez OUUR-a, ali sa specijalizovanim funkcijama putničkog i teretnog saobraćaja, te servisno remontne djelatnosti. U cilju odgovora na narasle potrebe i podizanje kvaliteta usluge, preduzeće 1976. godine nabavlja 20 za to vrijeme veoma modernih autobusa marke Magirus 230 iz SR Njemačke i prvi put u svom razvojnom parku uvodi vozila sa klima uređajem.

Vozač Ibro Hasić pored Magirusa 230

Od tog vremena, radna organizacija Putničkog saobraćaja sa sjedištem u Tuzli, razvija se samostalno, sve do današnji dana. Ona je tada imala šest OOUR-a, tri u Tuzli: Međugradski saobraćaj (preteča transturista), Gradski i prigradski saobraćaj, Prevoz radnika Kreka, te u Gračanici, Kladnju, i Gradačcu. OOUR međugradski saobraćaj kao pravni sledbenik autoprevoza Tuzla nastaje 01.04.1977. godine, te je tranzitno povezivao opštine sjeveroistočne Bosne, imao linije do Sarajeva, Beograda, Zagreba, Novog Sada i uglavnom obavljao turistički prevoz. Imao je i zasebnu organizacionu jedinicu koja bavila organizovanjem turizma.

Veliki iskorak Međugradski saobraćaj pravi 1979. godine, kada su nabavljena tri savremena mercedesa 0303, ali još važnija činjenica, a to je da su u saradnji sa firmom „Uznik“ iz Njemačke uspostavljene linije prema Minhenu i Ulmi. Naredne 1980. godine, potpisan je ugovor sa Deutsche Touringom i dobivena je prva redovna linija za Njemačku: Tuzla-Štutgart, što predstavlja veliki uspjeh u prevozu putnika prema SR Njemačkoj. Kreatori ovog značajnog posla potpisnici prvog Ugovora su G. Dienstbach u ime DTG i gospodin Rapelhofer Karlo u ime Međugradskog saobraćaja Tuzla.

Uz osnovnu djelatnost linijskog prevoza putnika, planovi za budućnost su usmjereni u dva pravca: Intenzivna ulaganja u razvoj turističke djelatnosti i vanlinijskog prevoza, te u razvoj servisne djelatnosti sa osposobljavanjem sopstveni kadrova, s ciljem formiranja i razvoja ovlašteni servisa Isuzu i Man odnosno Neoplan, s ciljem kvalitetnog pružanja usluga u servisno-remontnoj djelatnosti za područje regiona. Za siguran i kvalitetan rad, razvoj i realizaciju programski ciljeva brine se oko 130 uposlenika, koji svojim savjesnim i predanim radom utiču na jačanje ugleda i održavanje kvaliteta usluge koje pruža „Transturist“